Η Αυτόνομη Κρητική Πολιτεία ήταν το επιστέγασμα πολλών δεκαετιών εθνικοπολιτισμικών συγκρούσεων και πολιτικών ζυμώσεων στο νησί και την μελετάμε συνήθως ως το προτελευταίο στάδιο στη μακρά πορεία της Κρήτης προς την ένωση με την Ελλάδα. Η πορεία αυτή, της οποίας οι βασικές φάσεις ήταν αποτέλεσμα πρωτοβουλιών που ελήφθησαν κυρίως στην Κρήτη και όχι στην Αθήνα, είχε την δική της ενδογενή δυναμική. Οι Κρητικοί, όντως, επέβαλαν την Ένωση -ή, ακριβέστερα, διάλεξαν οι ίδιοι τον χρόνο και την μορφή των συγκρούσεων και των εξεγέρσεων- και επέδρασαν αποφασιστικά στις διαπραγματεύσεις και τις παρεμβάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων, που αποφάσιζαν κάθε φορά την συμβιβαστική επίλυση κάθε νέας κρίσης του "Κρητικού ζητήματος", εν αναμονή της επόμενης.

Με τον τόμο αυτό, η έρευνα επικεντρώνεται σε τρεις νέες εστίες. Καταρχήν αντιμετωπίζονται οι πολιτικές εξελίξεις και οι διαδοχικές θεσμικές αλλαγές στο νησί ως μια διαδικασία συγκρίσιμη με εκείνη που παρατηρήθηκε σε άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας, λαμβανομένου υπόψη ότι αυτές οι εξελίξεις δεν βρίσκονταν κατ\' ανάγκη σε μετωπική αντίθεση με τις ευρύτερες επιλογές των Οθωμανών μεταρρυθμιστών του Τανζιμάτ. Στη συνέχεια, τίθεται το ερώτημα της αποτύπωσης των θεσμικών και πολιτικών μεταλλαγών στο πεδίο των συνειδήσεων, του δημόσιου λόγου και των πολιτισμικών πρακτικών. Τέλος, εξετάζονται οι μακροπρόθεσμες γεωοικονομικές αλλαγές κατά την περίοδο της πρώτης παγκοσμιοποίησης και οι γεωπολιτικές ισορροπίες και συγκρούσεις που τις συνόδεψαν. Η Κρητική Πολιτεία, κάτω από την πραγματική συλλογική επικυριαρχία των Μεγάλων Δυνάμεων, κινδύνευσε να μετατραπεί σε αποικία. Η αποτροπή του κινδύνου αυτού και η ένωση με την Ελλάδα αποτέλεσαν ίσως την μεγαλύτερη επιτυχία.


Ο τόμος "Κυριαρχίες και συνειδήσεις στην ανατολική Μεσόγειο, 1880-1920" περιλαμβάνει μελέτες καταξιωμένων ακαδημαϊκών, Ελλήνων και ξένων, που αναφέρονται σε θέματα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά της Κρήτης, των Βαλκανίων και της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου.